Yekun doğurganlık suratı, bir kadının doğurgan olduğu dönem olan 15-49 yaş kümesinde doğurabileceği ortalama çocuk sayısını tabir etmektedir. Nüfusun yenilenme seviyesi “2.10 çocuk” olarak kabul ediliyor.
Yekun doğurganlık suratının en yüksek olduğu il 2019 yılında 3.89 çocuk ile Şanlıurfa oldu. Bu ili 3.37 çocuk ile Şırnak, 3.16 çocuk ile Ağrı ve 3.15 çocuk ile Muş izledi. Yekun doğurganlık suratının en düşük olduğu il ise 1.33 çocuk ile Gümüşhane oldu. Bu ili 1.34 çocuk ile Kütahya ve Edirne izledi.
Avrupa Birliği (AB) üyesi 28 ülkenin 2018 yılında en yüksek yekun doğurganlık suratına sahip ülkenin 1.88 çocuk ile Fransa, en düşük yekun doğurganlık suratına sahip ülkenin ise 1.23 çocuk ile Malta olduğu görüldü.
Yaş kümesine nazaran doğurganlık suratı incelendiğinde, 2001 yılında en yüksek yaşa hususî doğurganlık suratı binde 144 ile 20-24 yaş kümesinde iken 2019 yılında binde 122 ile 25-29 yaş kümesinde görüldü. Bu durum, doğurganlığın kadının daha ileri yaşlarında gerçekleştiğini gösterdi.
Adölesan doğurganlık suratı, 15-19 yaş kümesinde bin kadın başına düşen ortalama canlı doğan çocuk sayısını söz ediyor.
Yaşı çok genç olan annelerden doğan bebeklerin daha yüksek raddede hastalık ve ölüm riskiyle karşı zıdda kalmalarından dolayı adölesan doğurganlık konusu anne ve bebek sıhhatinin korunması bakımından hayli önem taşımaktadır.
Adölesan doğurganlık suratı, 2001 yılında binde 49 iken 2019 yılında binde 17’ye düştü. Gayri bir sözle, 2019 yılında 15-19 yaş kümesindeki her bin kadın başına 17 doğum düştü.
AB üyesi 28 ülkenin adölesan doğurganlık suratları incelendiğinde, 2018 yılında en yüksek adölesan doğurganlık suratının olduğu ülke binde 39 ile Bulgaristan, en düşük adölesan doğurganlık suratının olduğu ülke ise binde 2 ile Danimarka oldu.
Adölesan doğurganlık suratı 2018 yılında binde 19 olan Türkiye, AB üyesi 11 ülke ile birlikte AB ortalamasının üzerinde taraf aldı.
Doğumlarını 2001 yılında gerçekleştiren annelerin ortalama yaşı 26.7 iken 2019 yılında 28.9 oldu. Gayrı yandan ilk doğumunu 2019 yılında gerçekleştiren annelerin ortalama yaşı ise 26.4 oldu.
Anne ölüm nispeti, bir yıl içerisinde gerçekleşen yüz bin canlı doğum başına anne ölümlerinin sayısı olarak tanımlanmaktadır. Anne ölümü, gebeliğin başlangıcından doğum sonrası 42. günü kapsayacak şekilde; kaza ve tesadüfi sebeplerden kaynaklanmayan, gebelik yahut gebeliğin yönetiminden kaynaklı olarak yahut gebeliğin ağırlaştırdığı rastgele bir sebeple kadının ölmesidir.
Türkiye’de 2010 yılında 16.7 olan anne ölüm orantısının yıllar içinde azalma eğilimi göstererek 2018 yılında 13.6’ya gerilediği görüldü.
Bebek ölüm sayısı, 2018 yılında 11 bin 598 iken 2019 yılında 10 bin 770 oldu. Bin canlı doğum başına düşen bebek ölüm sayısını tabir eden bebek ölüm suratı, 2018 yılında binde 9.3 iken 2019 yılında binde 9.1 oldu. Gayri bir söz ile 2019 yılında bin canlı doğum başına 9.1 bebek ölümü gerçekleşti.
Doğumdan sonraki beş yıl içinde ölme mümkünlüğünü tabir eden beş yaş altı ölüm suratı, 2018 yılında binde 11.3 iken 2019 yılında binde 11.2 oldu.
Evlenme istatistiklerine nazaran; 16-17 yaş kümesinde olan kız çocuklarının resmi evlenmelerinin yekun resmi evlenmeler içindeki nispeti 2009 yılında yüzde 8.1 iken bu nispet 2019 yılında yüzde 3.1’e düştü.
Birinci evlilik yaşının doğumlar üzerinde önemli bir tesiri olup daha erken yaşlarda evlenen kadınların ortalama olarak daha fazla çocuk sahibi olma potansiyeli bulunmakta, bu da genellikle ömür boyunca daha fazla sayıda doğuma yol açabilmektedir. Kadınlarda 2015 yılında 24.4 olan ortalama ilk evlenme yaşı 2019 yılında 25’e yükseldi.
Birleşmiş Milletler İstatistik Komitesi tarafından 2013 yılında kabul edilen “Birleşmiş Milletler Toplumsal Cinsiyet Göstergeleri 52 Minimum Gösterge Seti”nde nokta alan göstergelerden biri olan “20-24 yaş kümesinde olup 18 yaşından önce evlenen kadınların oranı” Türkiye’de 2010 yılında yüzde 8.2 iken 2019 yılında bu orantı yüzde 5.1 oldu.
Hanehalkı işgücü araştırması sonuçlarına nazaran, şirketlerde üst seviye ve orta kademe yönetici durumundaki kadın nispeti 2012 yılında yüzde 14.4 iken 2019 yılında bu orantı yüzde 17.5’e yükseldi.
TÜİK’in data ile ilgili açıklamasında şöyle denildi:
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tarafından, 1989 yılında dünya nüfusunun 5 milyar kişiye ulaştığı tarih olan “11 Temmuz 1987” tarihi “Dünya Nüfus Günü” olarak kabul edildi. Bu kişisel günde Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu (UNFPA) tarafından her yıl nüfusun önemli mevzularını ele alan bir tema belirlenmekte ve bu temaya ilişkin farkındalık yaratmaya yönelik çalışmalar yapılıyor.
UNFPA, son yüzyılın en büyük global sağlık sorunu olan COVID-19 salgınının dünyadaki tüm kişileri, bilhassa de “kırılgan nüfus” olarak tanımlanan kümelerin sıhhatini tehdit ettiğine ve toplumsal cinsiyet eşitsizliklerini şiddetlendirmekte olduğuna dikkat çekiyor.
UNFPA, salgının üreme sıhhatini, haklarını ve üreme sıhhati hizmetlerine kesintisiz erişimi olumsuz etkilediğini belirterek, daha fazla sayıda kadın ve kız çocuğunun ailelerini planlama ve sağlıklarını müdafaa yeteneğini kaybetme riskiyle karşı zıdda olduklarını tabir ediyor.
Bu doğrultuda UNFPA tarafından 2020 yılı Dünya Nüfus Günü teması olarak “COVID-19’u frenlemek: Artık kadınların ve kız çocuklarının sağlıkları ve hakları nasıl korunabilir?” temasının vurgulanmasına karar verildi.
Bu hususta atılabilecek ilk ve en önemli adım kelam konusu kümelerin mevcut durumlarına yönelik en şimdiki temel istatistiklere sahip olabiliyor. Haber bülteninde bu amaçla doğum, evlenme ve toplumsal cinsiyet istatistikleri konusunda temel bilgiler sunuluyor.
