Danıştay 10. Dairesinde, Ayasofya’nın camiden müzeye dönüştürülmesine dair 24 Kasım 1934 tarihli Bakanlar Şurası kararının iptali istemiyle açılan dava kapsamında duruşma yapıldı.
Duruşmaya, davacı Daima Vakıflar Tarihi Yapıtlara ve Etrafa Hizmet Derneğinin Başkanı İsmail Kandemir, dernek avukatı Selami Karaman ve Cumhurbaşkanlığı avukatı katıldı.
Danıştay 10. Dairesi Başkanı Yılmaz Akçil, ilk olarak Daima Vakıflar Tarihi Ürünlere ve Etrafa Hizmet Derneği avukatı Karaman’a kelam verdi.
Karaman, Ayasofya’nın camiden müzeye dönüştürülmesine dair 24 Kasım 1934 tarihli Bakanlar Konseyi kararının hukuka muhalif olduğunu ileri sürerek, iptalini istedi.
Danıştay’ın, İstanbul’daki Kariye Camisi’ni müzeye dönüştüren 1945’teki Bakanlar Şurası kararını iptal ettiğini hatırlatan Karaman, bu kararın Ayasofya için de emsal oluşum ettiğini vurguladı.
Karaman, Ebu Fetih Sultan Mehmet Vakfına ilişkin olan Ayasofya Camisi’nin Fatih Sultan Mehmet’in şahsi mülkü olduğunu bildirdi.
Ayasofya Camisi’nin vakfedenin iradesi dışında kullanılamayacağına işaret eden Karaman, Ayasofya’nın müzeye dönüştürülmesine ilişkin Bakanlar Konseyi kararının salahiyet yanından yönteme hilâf olduğunu savundu.
Laf konusu Bakanlar Şurası kararındaki imzanın Gazi Mustafa Kemal Atatürk’e ilişkin olmadığını düşündüklerini söz eden Karaman, soyadı kanununun bu tarihten sonra çıktığını, farklı evraklarda farklı imzaların bulunduğu kaydetti.
Dernek Başkanı İsmail Kandemir ise Anayasa Duruşmasının Atatürk’ün mirasına yönelik dokunulmazlık kararı verdiğini hatırlatarak, eşitlik ilkesi mucibince Fatih Sultan Mehmet’in mirası konusunda da bunun uygulanması gerektiğini lisana getirdi. Kandemir, Ayasofya’nın müzeye dönüştürülmesinin mülkiyet hakkına ters olduğunu öne sürdü.
Daha sonra kelam verilen Cumhurbaşkanlığı avukatı ise “Mahkemenin takdirine sunuyorum.” dedi.
Danıştay savcısının görüşü
Kelam konusu Bakanlar Şurası kararının verildiği tarih itibarıyla hukuka münâsib olduğunu bildiren Danıştay Savcısı, görüşünde, “Ayasofya hakkındaki karar geçmişte Bakanlar Konseyi tarafından alınmıştır. Ayasofya’yı açmak Bakanlar Konseyi’nin yani Cumhurbaşkanlığının takdirindedir, bu nedenle davanın reddi gerekir.” sözüne bölge verdi.
Danıştay Savcısı ayrıca Bakanlar Heyeti kararındaki Atatürk imzasına ilişkin de değerlendirmede bulunarak, farklı taraflarda de tıpkı imzanın kullanıldığını söyledi.
Tarafların dinlenilmesinin akabinde Danıştay 10. Dairesi Başkanı Yılmaz Akçil, kararın daha sonra açıklanacağını belirterek, duruşmayı sonlandırdı.
Duruşmanın sonunda gazetecilere açıklama yapan Dernek Başkanı İsmail Kandemir, Ayasofya’nın müze olarak kullanılmasının vicdanları yaraladığını, duruşmanın kararını beklediklerini kaydetti.
Ayasofya ile ilgili yargısal süreç
Mütemadi Vakıflar Tarihi Ürünlere ve Etrafa Hizmet Derneği, Ayasofya için ilk olarak 2005’te Danıştay’a dava açmıştı. Dernek, 24 Kasım 1934 tarihli Bakanlar Konseyi kararının iptali ve yürütmenin durdurulmasını istemişti.
Danıştay 10. Dairesi, 24 Haziran 2005’te laf konusu Bakanlar Heyeti kararının yürütmesini durdurma istemini reddetmişti. Daire 2008’de ise Ayasofya Camisi’nin müze olarak kullanılmasında hukuka karşıtlık bulunmadığına işaret ederek, davayı reddetmişti.
Danıştay İdari Dava Daireleri Heyeti, Dairenin bu kararını onamıştı. Dernek, 2016’da tekrar Danıştay’a dava açmıştı.
Derneğin, Anayasa Duruşmasına yaptığı ferdi müracaat hakkında ise 2018’de karar verilmişti. Yüksek Duruşma, Ayasofya’nın namaz kılınması için ibadete açılması cihetindeki talebin reddedilmesi nedeniyle diyanet ve vicdan hürriyetinin ihlal edildiği teziyle yapılan başvuruyu, “incelenmeksizin kişi bakımından yetkisizlik” nedeniyle kabul edilemez bulmuştu.
Kaynak: AA
