Afganistan hükümeti ve Taliban ortasındaki 20 yıllık savaşı sona erdirmeyi amaçlayan tarihi barış görüşmeleri ABD’nin arabulucuğunda Katar’ın başşehir Doha’da bugün başladı.
Görüşmelerin açılış merasiminde Katar Dışişleri Bakanı Pir Muhammed bin Abdulrahman el Sani, ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, Afganistan Ulusal Yüksek Uzlaşma Kurulu Başkanı Abdullah Abdullah, Norveç Dışişleri Bakanı Eriksen Soreide, Türkmenistan Dışişleri Bakanı Raşid Meredov, Endonezya Dışişleri Bakanı Retno L.P. Marsudi, Özbekistan Dışişleri Bakanı Abdulaziz Kamilov, Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Almanya Dışişleri Bakanı Heiko Maas, Pakistan Dışişleri Bakanı Şah Mahmud, Hindistan Dış İlişkiler Bakanı Subrahmanyam Jaishankar, İspanya Dışişleri Bakanı Arancha Gonzales, Finlandiya Dışişleri Bakanı Pekka Olavi Haavisto, İngiltere‘nin Güney Asya Bakanı Lord Tarık Ahmed, Japonya Dışişleri Bakanı Suzuki Keisuke, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres, Avrupa Birliği Dış İlişkiler ve Güvenlik Siyasetleri Yüksek Temsilcisi Josep Borell, NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg ve İslam İşbirliği Teşkilatı Genel Sekreteri Yusuf el Othaimeen konuşma yaptı.
ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, yaptığı konuşmada “Siyasi sisteminizi belirlemek sizin seçiminiz, biz bir siyasi sistem dayatma peşinde değiliz” sözlerini kullanırken, görüşmelerin sıkı çalışma ve fedakarlık gerektireceğini fakat bunlar aracılığıyla kalıcı bir barış mümkün olduğunu söyledi.
Afganistan Ulusal Yüksek Uzlaşma Kurulu Başkanı Abdullah Abdullah, iki tarafın el birliğiyle ve dürüstçe barış için çalışması durumunda ülkede devam eden sefaletin sona ereceğini söyledi. ABD ile Taliban ortasında 29 Şubat’ta imzalanan barış anlaşmasından bu yana Afganistan’da 12 binden fazla sivilin öldüğünü, 15 binden fazla sivilin yaralandığını söyleyen Abdullah, ‘insani bir ateşkes ilan edilmesi’ davetinde bulundu.
Görüşmelere ev sahipliği yapan Katar’ın Dışişleri Bakanı Muhammed bin Abdurrahman Al Sani, tarafların bir anlaşmaya vararak mevcut zorluklar karşısında kesin kararlar vermesi ve tüm uyuşmazlıkların üstesinden gelmeleri gerektiğini söyledi.
ABD ile Taliban ortasındaki 29 Şubat’ta imzalanan anlaşmaya göre Afganistan 5 bin Taliban mahkumunu, Taliban ise bin Afgan esiri serbest bırakma konusunda uzlaşmaya varmıştı.
İkili görüşmeler: Abdullah, Pompeo ile ‘kalıcı barışı’ konuştu
Abdullah, ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo ile bir ortaya geldi. Görüşmede Abdullah, barışın Afganistan hükümeti için öncelikli bir bahis olduğunu söyledi. Afganistan’daki savaşı sona erdirmek istediklerini tabir eden Abdullah, kalıcı barışın sağlanmasına yer hazırlayacaklarını belirtti. Abdullah, Taliban’ın da barış için oluşturulan bu fırsatı iyi değerlendirmesi gerektiğini kaydetti.
ABD Dışişleri Bakanı Pompeo da Afganistan’da yıllardır süren şiddetin son bulmasını umduklarını vurguladı. ABD’nin Afganistan halkının yanında olduğunu dile getiren Pompeo, Afganistan’ın, barışı sağlama ve şiddeti sonlandırma gayretlerini desteklediklerinin altını çizdi.
Pompeo, Taliban’ın Siyasi Ofisi Başkanı ile kameralara poz verdi
Pompeo, Afgan heyetinin yanı sıra Taliban’ın Siyasi İşler Ofisi Başkanı Molla Birader ve beraberindeki Taliban heyeti ile görüştü.
Görüşme ile ilgili açıklama yapan Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Cale Brown, yıllardır süren savaşı sona erdirmek için başlayan müzakereleri “tarihi” olarak niteledi. Brown, görüşmede Pompeo’nun Taliban başkanlarına müzakereleri kapsamlı ve kalıcı bir ateşkes ve siyasi tahlil için bir fırsat olarak değerlendirmeleri davetinde bulundu.
Afgan heyeti ile de görüştü
Sözcü Brown, Bakan Pompeo’nun Doha’da Afganistan Ulusal Yüksek Uzlaşma Kurulu Başkanı Abdullah Abdullah, Dışişleri Bakan Vekili Muhammed Hanif Atmar ve Afgan heyetinin öteki üyeleri ile bir ortaya geldiğini söz etti. Brown, Pompeo’nun, Afgan yönetiminin ülkedeki savaşı sona erdirmek için gösterdiği eforlarını memnuniyetle karşıladığını söz etti.
Savunma Bakanı Esper’den açıklama
ABD Savunma Bakanı Mark Esper de Doha’da başlayan müzakerelere ilişkin yaptığı yazılı açıklamada, “Afgan barış müzakerelerinin başlaması Afgan barış sürecinde tarihi bir andır ve Başkanın (Trump) Güney Asya Stratejisi’ni ileri taşımak için önemli bir adımdır” sözlerine yer verdi.
Esper, bu sürecin Afganların öncülük ettiği kalıcı bir tahlil için önemli bir fırsat olduğunu kaydetti.
İran ABD’yi Afganlar ortası müzakereleri seçimler için kullanmakla suçladı
İran, ABD’yi Afganlar ortası direkt barış müzakerelerini kasımdaki başkanlık seçimleri için propaganda aracı olarak kullanmakla suçladı.
İran Dışişleri Bakanlığı, yaptığı yazılı açıklamada Katar’ın başşehri Doha’da düzenlenen Afganlar ortası müzakerelerle ilgili ABD’ye suçlamalarda bulundu. Açıklamada İran’ın Afganistan hükümeti, siyasi kümeleri ve Taliban ortasındaki müzakereleri memnuniyetle karşıladığı belirtilirken, “İran, müzakerelerin yabancıların müdahalesi olmadan Afganistan’ın kalıcı istikrarı ve barışı için kapsamlı bir anlaşmayla neticelenmesini temenni ediyor.” sözleri kullanıldı.
Afganistan’daki sorunun askeri bir tahlilinin olmadığını ve yabancı güçlerin askeri varlığının bu ülkedeki savaşın sürmesinin temel nedeni olduğu savunulan açıklamada şunlar kaydedildi:
“İran, ABD yönetiminin Afganlar ortası müzakerelerden seçimler için istifade etmesini şiddetle kınıyor ve bunu müzakereleri bozan bir etken olarak görüyor.”
Barış görüşmelerinin seyri
ABD, ilk kere eski Başkan Barack Obama yönetiminde Afganistan’da barış emeliyle Taliban ve Afgan hükümetleri ortasında görüşmeler yürütülmesi için teşebbüslerde bulundu. ABD’nin 2011, 2012 ve 2013’teki teşebbüsleri sonuçsuz kaldı.
Donald Trump’ın, 2017’de ABD başkanı seçilmesinin akabinde müzakerelerin başlaması tekrar gündeme geldi. ABD ile Taliban temsilcileri, 25 Şubat 2019’da barış görüşmeleri için Katar’ın başşehri Doha’da ilk sefer bir ortaya geldi.
ABD Başkanı Trump’ın Afganistan Özel Temsilcisi Zalmay Halilzad, Eylül 2019’da taraflar ortasında anlaşmaya varıldığını, anlaşmanın Başkan Trump’ın onayını beklediğini açıkladı. Lakin birebir günlerde Kabil’de yaşanan terör saldırısında bir ABD askerinin ölmesi üzerine Trump, anlaşmayı erteledi.
ABD ile Taliban ortasında Aralık 2019’da yine başlayan görüşmeler, “şiddetin azaltılması” ismi verilen fiili ateşkes kararıyla sonuçlandı. 22 Şubat 2020’de başlayan 7 günlük müddetin sonunda 29 Şubat’ta barış anlaşması imzalandı.
