Tüm dünyada olduğu üzere Türkiye’de de çabucak hemen her bölümde tesirini sürdüren korona virüsü salgınının İzmir ekonomisi üzerindeki etkilerini ortaya koymak gayesiyle, Ege Üniversitesi (EÜ) İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi (İİBF) akademisyenleri tarafından bir araştırma başlatıldı. EÜİİBF İktisat Bölümü ve İzmir Kalkınma Ajansı (İZKA) iş birliğinde gerçekleştirilen projede; pandemiden İzmir ekonomisinin hangi kesimlerinin ne kadar etkilendiğinin ortaya koyulması ve İzmir için oluşturulacak kamu siyasetlerinde öncü bir yol haritasının belirlenmesi hedefleniyor.
Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkan korona virüsünün oluşturduğu panik ve belirsizlik, sırf sağlık alanını değil ekonomileri de etkiledi. Türkiye ekonomisi üzere İzmir ekonomisi de salgından son derece olumsuz etkilendi. Pandemiden İzmir ekonomisinin hangi kesimlerinin ve ne kadar etkilendiğinin ortaya koyulması için Ege Üniversitesi İİBF İktisat Bölümü ve İzmir İZKA iş birliğinde, “İzmir Bölgesel Girdi-Çıktı Tablosunun Güncellenmesi ve Kovid -19 Salgınının İzmir Ekonomisi Üzerindeki Etkileri” projesi başlatıldı.
Proje grubunda; Ege Üniversitesi İİBF İktisat Bölümü öğretim üyeleri Prof. Dr. Osman Aydoğuş, Doç. Dr. Mehmet Güçlü, Dr. Öğr. Çağaçan Kıymet, Dr. Öğr. Üyesi Elif Tunalı Çalışkan ve Arş. Gör. Dr. Gülçin Gürel Günal yer aldı.
Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak, İzmir için oluşturulacak kamu siyasetlerinde öncü bir yol haritası olma özelliği taşıyacak çalışmayı gerçekleştiren proje grubunu kutlayarak muvaffakiyetler diledi.
“Salgının İzmir ekonomisine tesiri sektörel seviyede belirlenecek”
Projeden bahseden Prof. Dr. Osman Aydoğuş, “Projede durağan bir girdi-çıktı modeli kullanılarak İzmir ekonomisinin salgından nasıl etkilendiği sektörel seviyede belirlenecektir. Girdi-çıktı modelleri, bölümler ortasındaki ilişkileri tahlilin odağına alan, çok bölümlü ve matematiksel yapısı kolay genel istikrar modelleridir. Bu modellerin hareket noktası girdi-çıktı tablolarıdır. Türkiye’de ulusal girdi-çıktı tabloları belli aralıklarla TÜİK tarafından hazırlanır ve son girdi-çıktı tablosu 2012 yılına aittir. Ulusal ölçekte önem arz eden girdi-çıktı tabloları, bölgesel seviyede de sağladığı veriler ve ortaya koyduğu bölümler ortası ilişkiler ve yapısal tahlillere imkan sunması nedeniyle hayli önemli hale gelmiştir. Bununla birlikte, TÜİK tarafından hazırlanmış rastgele bir bölgesel girdi-çıktı tablosu mevcut değildir. 2012 yılında Ege Üniversitesi İktisat Bölümü öğretim üyelerinden oluşan birebir takım İZKA iş birliği ile İzmir Bölge Planı çerçevesinde Türkiye’nin ilk ve tek bölgesel girdi çıktı tablosu olan ‘2008 İzmir Bölgesel Girdi-Çıktı Tablosunu hazırlamıştır. Bu tabloda 36 dal yer almaktadır. Tabloda bölümler ortasındaki ara girdi alış verilerinin yanı sıra üretim, katma kıymet, dolaylı vergiler, işletme artığı, fiyat ve maaş ödemeleri ile tüketim, yatırım, kamu harcaması, ihracat, ithalat ve Türkiye’nin geri kalan kısmına net satışlar sektörel seviyede yer almaktadır” dedi.
“Politika önerileri için senaryolar oluşturulacak”
Projenin ilk evresinde, 2008 İzmir Bölgesel Girdi-Çıktı Tablosundan elde edilen üretimin teknik katsayıları kullanılarak korona virüsü salgınının İzmir ekonomisi üzerindeki etkilerinin tahlil edileceğini tabir eden Prof. Dr. Aydoğuş, “Etki tahlili ile 36 kesimin her birinde salgın nedeniyle ortaya çıkan istihdam, üretim, katma bedel, işletme artığı (kar, faiz, kira gelirleri), ithalat, çalışanlara yapılan ödemeler ve dolaylı vergi gelirlerde meydana gelen değişiklikler nicel olarak hesaplanacaktır. Projenin ikinci etabında, 2008 İzmir Bölgesel Girdi-Çıktı Tablosu güncellenecektir. Böylelikle Türkiye’nin ilk ve tek bölgesel tablosu ulaşılabilen en son veriler kullanılarak geliştirilecek ve yeni bir tablo oluşturulacaktır. Üçüncü evrede, güncellenmiş girdi-çıktı tablosu kullanılarak, korona virüsü salgınının İzmir ekonomisi üzerindeki tesir tahlili tekrar yapılacak ve siyaset önerileri için senaryolar oluşturulacaktır. Bu şekilde çalışma, İzmir için oluşturulacak kamu siyasetlerinde öncü bir yol haritası olma özelliği taşıyabilecektir. Projenin dördüncü ve son etabında ise, güncellenmiş bölgesel girdi-çıktı tablosu kullanılarak İzmir için karbon ayak izi tahlili yapılacaktır. Böylelikle, Türkiye için bu alanda yapılmış ilk bölgesel çalışma gerçekleştirilmiş olacaktır” diye konuştu.
İzmir Bölgesel Girdi-Çıktı Tablosu hazırlanacak
Çalışmanın İzmir için oluşturulacak siyasetlere referans özelliği taşıyabileceğini vurgulayan Prof. Dr. Aydoğuş, “Girdi-çıktı modeli ile yapılan tesir tahlili, salgının İzmir’de üretim, katma bedel, işletme artığı, ithalat, çalışanlara yapılan ödemeler ve dolaylı vergi gelirlerinde yol açtığı etkileri sektörel seviyede ve nicel olarak olarak ortaya koyacaktır, dolayısıyla hangi dallarda daha fazla takviyeye gereksinim duyulacağı da belirlenmiş olacaktır. Tesir tahlilinden elde edilen bulgular da kamunun dayanak siyasetlerinde yol gösterici olacak ve kamunun teşvik dağıtım sürecini daha faal bir şekilde gerçekleştirmesine yardım edecektir. 2008 yılı tablosunun güncellenmesi ile oluşturulacak yeni İzmir Bölgesel Girdi-Çıktı Tablosu bölgesel iktisadi tahlillere önemli bir katkı sağlayacaktır. Bu tablo, bölgesel planlama çalışmaları için vazgeçilmez bir temel data kaynağı oluşturacağı üzere, birçok bölgesel tahlilin alt bölümler kapsamında yapılabilmesine de imkan sağlayacaktır. Bu nedenle proje, kamu kaynaklarının İzmir’de faal bir şekilde kullanılabilmesi, dallara en gerçek siyasetlerin uygulanabilmesi için önemlidir. Bu çalışmanın Türkiye’nin öbür bölgeleri için örnek oluşturması ve bu sayede öbür tüm bölgeler için hazırlanacak bölgesel girdi-çıktı tablolarının yardımıyla kamu kaynaklarının ülke genelinde daha faal bir şekilde kullanılmasına yol açması beklenmektedir” dedi.
