Fibromiyalji sendromu (FMS) olarak da isimlendirilen fibromiyalji, bedende genel hassasiyet alanlarının oluştuğu, kaslarda ve kemiklerde ağrı ile genel yorgunluk hissedilen, uyku nizamında sorunlara ve bilişsel bozukluklara neden olan kronik, yani uzun vadeli bir durumdur.
Fibromiyalji tanısı genellikle epeyce sıkıntı konulur. Fibromiyaljinin belirtileri öbür gibisi durumların belirtileri ile benzerlik gösterir ve teşhisi doğrulamak için temel bir test yoktur. Bunun sonucu olarak fibromiyalji sıklıkla yanlış teşhis edilir.
Fibromiyaljinin tedavisi güç ve karmaşıktır. Lakin uygun ilaçlar, terapi ve hayat biçiminde yapılacak değişiklikler sayesinde fibromiyaljinin belirtileri yönetilebilir ve ömür kalitesini arttırmak mümkün olabilir.
FİBROMİYALJİ NEDEN OLUR?
Şimdi kesin olarak bilinmemekle birlikte gerçekleştirilen en son araştırmalar ışığında fibromiyaljinin enfeksiyon, travma ve gerilim üzere bir kısım tetikleyici ile tesirini gösteren kalıtsal özelliklere bağlı genetik eğilimlerden kaynaklandığı görülmektedir.
Bir teoriye göre beyin bir sebepten dolayı ağrı eşiğini düşürür ve daha önce acı vermeyen duyumlar zamanla çok acı verici hale gelir. Diğer bir teori ise sonların ağrı sinyallerine çok tepki göstermesidir. Buna göre fibromiyalji durumundan etkilenen bireylerde beyin ve hudutlar olağan ağrı sinyallerini yanlış yorumlayabilir yahut çok tepki verebilir.
Bu durum beyindeki kimyasal dengesizliklerden yahut beyindeki merkezi ağrı hassaslığını etkileyen arka kök gangliyonunda mevcut anormalliklerden kaynaklanabilir. Fibromiyalji belirtileri otoimmün bozuklukların belirtilerine çok benzemektedir.
Bu benzerlikler fibromiyaljinin otoimmün bir durum olabileceği teorisine de yol açmıştır. Fibromiyalji sıklıkla tıpkı ailede görülür ve genlerle aktarılabilir. Gerçekleştirilen araştırmalar sonucunda hudut hücreleri ortasındaki kimyasal ağrı sinyallerinin iletimini etkileyen birkaç mümkün gen tanımlanmıştır. Fibromiyalji genellikle orta yaştan itibaren görülür ve yaşlandıkça ortaya çıkması riski artar.
Bununla birlikte fibromiyalji çocuklarda da görülmüştür. Bu potansiyel faktörler ortasında enfeksiyon, ya da geçmişteki bir hastalık fibromiyaljiyi tetikleyebilir yahut semptomlarını daha da ağır hale getirebilir. Gribin, zatürrenin, Salmonella ve Şigella bakterilerinin neden olduğu sindirim sistemi enfeksiyonları ile Epstein-Barr virüsünün olasılıkla fibromiyaljiyi tetikleyebileceği bilinmektedir.
Ağır bir fizikî yahut duygusal travma geçiren kişilerde fibromiyalji gelişebilir. Bu durum travma sonrası gerilim bozukluğu (TSSB) ile irtibatlıdır. Travma üzere, gerilim de bireylerde uzun müddet devam eden etkiler bırakabilir. Gerilim, fibromiyalji tetiklenmesine katkıda bulunabilecek hormonal değişikliklerle irtibatlıdır.
FİBROMİYALJİ BELİRTİLERİ NELERDİR?
Günümüzde fibromiyaljinin bedende birebir zamanda hassas noktalar olarak isimlendirilen ağrı bölgelerine neden olduğu bilinmektedir.
Bu bölgelerin kimileri geçmişte “tetikleme noktaları” olarak isimlendirilen hassasiyet alanları ile örtüşmektedir lakin öteki ağrı noktaları geçmişte kabul gören hassasiyet alanlarından başka yerlerde görülmektedir.
Geçmişte, bireylerin bedenlerindeki on sekiz muhakkak tetikleme noktasından en az on birinde yaygın ağrı ve hassasiyet varsa fibromiyalji teşhisi konulmuştur. Bu noktaların üzerine sıkıca bastırıldığında birey acı hissediyorsa, fibromiyalji ağrı noktası hassas olarak tanımlanmıştır. Bu noktalar ortasında baş arkası ve ense, omuz üstleri, üst göğüs, kalçalar, dizler ve dirseklerin dışı mevcuttur.
2016 yılında fibromiyalji teşhis kriterlerinde yapılan revizyonlarda ve güncellemelerde belirtilen beş ağrı bölgesinin dördünde kas-iskelet ağrısı yaşayan bireylerde fibromiyalji teşhisi değerlendirilmektedir.
Ağrı noktaları artık fibromiyalji teşhisi için tek başına kâfi görülmemektedir. Üç aydan fazla bir müddettir devam eden yaygın bir ağrı ile bu ağrıyı açıklayabilecek tanımlanabilir bir tıbbi durum yoksa fibromiyalji teşhisi konulur. Hiçbir laboratuvar testi yahut görüntüleme taraması fibromiyaljiyi tespit edemez.
Ağrı, en besbelli fibromiyalji belirtisidir. Bedendeki çeşitli kaslarda ve öteki yumuşak dokularda dengeli, daima ve donuk bir ağrı üzere hissedilir. Hafif bir ağrıdan ağır ve neredeyse dayanılmaz bir rahatsızlık ve acıya kadar değişebilir. Ağrının şiddeti günden güne değişebilmektedir. Bununla birlikte, olaylarda ağrı ve yorgunluklarının bütünüyle iyileştiği remisyon tipi dönemler görülebilir.
Fibromiyalji ağrısı göğüs bölgesinde olduğunda, kalp krizinin ağrısı ile benzerlik gösterebilir. Bu ağrı delici, keskin ya da yanma hissi üzere gelebilir ve kalp krizinde olduğu üzere nefes alamama hissi uyandırabilir.
Fibromiyalji ağrısının sırtta hissedilmesi çok yaygındır. Bu ağrının bel fıtığı, çekilmiş bir kas ya da romatizma ile ortasındaki farkı anlamak her zaman mümkün olmayabilir. Romatizma ile fibromiyaljinin tıpkı anda görüldüğü olaylar da mevcuttur.
Fibromiyalji ağrısını bacaklardaki kaslarda ve yumuşak dokularda da hissetmek mümkündür. Bu ağrı kramp ağrısına ya da romatizma ağrısına benzeyebilir. Genellikle derin, zonklayan yahut yanma hissine benzeyen bir ağrıdır.
Kimi hadiselerde bacaklardaki fibromiyalji uyuşma, karıncalanma yahut bacakların üzerinde bir şeyler yürüyormuş üzere hissedilir.
Kimi durumlarda yorgunluk tesirini bacaklar üzerinde gösterebilir ve uzuvları hareket ettirmek üzerinde tartı varmışçasına güç olabilir.
Fibromiyaljinin ağrı haricindeki belirtileri ortasında daima yorgunluk, uyku problemleri, uzun müddet boyunca uyumaya karşın dinlenmiş hissetmeme (dinlendirici olmayan uyku), başağrısı, depresyon, anksiyete, odaklanma yahut dikkat problemleri, karın boşluğunda acı ya da ağrı, gözlerde kuruluk ve interstisyel sistit üzere mesane sorunları bulunmaktadır. Fibromiyalji bireylerin duygusal halini ve günlük güç düzeyini de etkileyebilir.
Fibromiyalji sisi, fibro sisi yahut beyin sisi olarak da bilinir. Kimi bireylerin yaşadıkları bulanıklık hissini tanımlamak için kullandığı bir tabirdir. Beyin sisinin belirtileri ortasında hafıza kaybı, konsantrasyon zorluğu, ve dikkat vermede zorluk bulunmaktadır. Kimi olaylarda bireyler fibromiyaljinin neden olduğu beyin sisini, hissedilen fizikî ağrıdan daha rahatsız edici bulmaktadır.
