Nöroloji Uzmanı Dr. Mehmet Yavuz, beynin gözler açıkken girdiği trans hali olan ’Yol hipnozu’ ile ilgili önemli bir yazı kaleme aldı. Yavuz, bu durumda şoförlerin farkında olmadan aracı kullanmaya devam ettiklerini lakin zihnin diğer bir yerde olduğunu dile getirdi.
Nöroloji Uzmanı Dr. Mehmet Yavuz, araç kullanırken kazalara sebebiyet veren en önemli noktalardan ’yol hipnozu’ ile ilgili önemli bir yazı kaleme aldı. Dr. Yavuz’un hayati bahislere vurgu yaptığı yazısı şöyle:
“Trafik kazalarından sonra yapılan araştırmalarda, şoförlerin telaffuzlarının de çok benzeri olduğu görülüyor; ’Nasıl olduğunu anlayamadım. Her şey çok ani gelişti. Yalnızca çarptığımı hatırlıyorum.’ Bu tipten kazaların sebepleri yorgunluk, dalgınlık, uyuyakalma ya da dikkat eksikliği üzere durumlara dayandırılarak açıklansa da aslında durum biraz farklı.
Birinci kere 1921 yılında kaleme alınan bir makalede geçen yol hipnozu kavramı, aracı süren kişinin bir noktaya kilitlenmesi, transa girmesi manasına geliyor. 1929 yılında yapılan bir çalışmada ise ’gözler açık şekilde uyumak’ olarak özetleniyor. Yol hipnozu, bilincin ve bilinçaltının farklı şeylere konsantre olmasıyla, beynin hiçbir şeyden etkilenmeyen, kendi kendine çalışan özelliğinin ortaya çıkmasıdır. Yol hipnozunu, ’otoyol hipnozu’ yahut ’beyaz çizgi ateşi’ biçiminde tanımlayanlar da vardır.
Değişik bir farkındalık hali olarak açıklanabilecek bu kavram, bilincin yaşadığı bir ayrışma durumu olarak da tabir edilebilir. Yol hipnozu sırasında bilincin bir tarafı hipnoz tesirindeyken başka tarafı da otomatik şekilde aksiyonu sürdürmeye devam ediyor. Yani zihnimiz otomatik pilot tesirinde, düşünmeden sürüşü gerçekleştiriyor. Bilincin bir kısmı hipnoz altına girerken, başka kısmı otomatik bir şekilde yaptığı işi gerçekleştirmeye devam edebilir. Kişi bu süreçte kısmi ya da tam bir idrak yitimi yaşayabilir.
Yıllarca birebir yolu kullanan şoförlerde bu tipten bir otomatik pilot tesiri görülmesi hayli mümkündür.
Yol hipnozu bir trans halidir
Yol hipnozuna; yolun tekdüzeliği nedeniyle beynimizin gözlerimiz açıkken girdiği trans hali de diyebiliriz. Bu trans durumu, tıpkı ritimde ve birebir frekansta uzun periyodik müzik dinlenildiğinde yaşanabilen özel hipnoz durumuna benzetilebilir. Bu sebeple de şoför farkında olmadan aracı kullanmaya devam ediyor, lakin zihni öbür bir yerde oluyor. Bilhassa uzun süren seyahatler yaptığınızda ve aralıksız şekilde araç kullandığınızda yol hipnozuna girebilirsiniz. Yol çizgileri, sileceklerinizin uzun vadeli çalışması, yol kenarlarında ki parıltılı ışıklar, karşıdan gelen araçların far ışıkları, daima tıpkı aralıklarla geçilen direkler ve müziğin sakin ritmi, beyninizin çalışma biçimini ve sürecini farklılaştırabilir. Şayet gözleriniz bir noktaya takılıyor, başınız ya da göz kapaklarınız ağırlaşıyorsa dikkatli olmalısınız.
İnsan zihni daima maruz kaldığı uyarıcıları bir mühlet sonra dikkate almaz
İnsan zihni süreklilik arz eden bir uyarıcıya maruz kalırsa, bir mühlet sonra o ikazcıyı dikkat alanının dışında bırakır. İnsan zihni maruz kaldığı rastgele bir dış öge için ilk etapta keskin bir dikkat geliştirir ve durumu inceler, ama tıpkı uyarıcı nizamlı bir biçimde, daima tekrar eden bir akışa sahipse bilinç buna artık dikkat etme muhtaçlığı hissetmez. O objeye karşı duyarsızlaşır. Daima tıpkı ritimde müzik dinleyen birisi bir mühlet sonra öteki ögelere odaklanıp, müziği neredeyse duymayabilir. Tıpkı havaalanına yakın yerleşim ünitelerinde ikamet eden insanların, bir mühlet sonra inip, kalkan uçak seslerine dikkat etme muhtaçlığı duymamaları ve uçak sesine duyarsızlık geliştirmeleri üzere.
Yol hipnozu, otomatik vitesli araçlarda daha çok görülmektedir. Bilhassa gece seyahatinde sakin sakin ilerlerken daha fazla görülür. Uykusuz ve yorgun olmak, yolun monotonluğu, seyir esnasında zihinsel olarak öteki meselelere odaklanmak tetikleyici ögelerdir. Yol hipnozu için sanılanın tersine, araçla bir mühlet geçirmek gerekmese de mola verilmeyen seyahatlerde daha sık görülmesi mümkündür. Kişi yorgun ve uykusuz ise, ağır bir yemekten sonra aracına bindiyse ya da zihnini meşgul eden önemli bir mesele varsa, aracına biner binmez bile yol hipnozuna girebilir. Aslına bakılırsa zihin ağır şekilde bir konuya odaklandığında ya da sürüş esnasında önemli bir telefon görüşmesi yapılırken, beyin tüm gücünü bu alana kaydırarak sürüşü, farklı bir bilinçlilik durumuyla yol hipnozuna çevirebilir.
Yol hipnozu direksiyon başında uyumaktan farklıdır
Yol hipnozunu direksiyon başında uyumakla da karıştırmamak lazım, yol hipnozunda gözler açıktır ve bilinçli farkındalık olmadan aracını kullanmaktadır. Hatta kişi de, sürüş esnasında bir oburu ile konuşurken bile anlık yol hipnozları gelişebilir. Her zaman gördüğü tabelayı görmeyebilir, dönmesi gereken sapağı kaçırabilir.
Yol hipnozu sırasında, araç kullanma ile ilgili süreçler çoğunlukla hakikat bir şekilde yerine getiriliyor olsa da, ufacık bir yanlışın ölümcül sonuçları olabileceğinden, bu bilinç durumuna girme konusunda dikkatli olmalıyız. Dümdüz yolda öndeki araca çarpma, tırın altına girme, duran bir objeye çarpma üzere kazaların büyük bir çoğunluğu yol hipnozu nedeniyle olmaktadır.
Yol hipnozundan korunmak için şunlar yapılabilir;
1- Uzun ara seyahatlerinde kesinlikle sürücünün yanında uyumayan biri, yardımcı pilot vasfıyla bulunmalıdır.
2- Önemli bir sorun yaşadıysanız, zihninizi sakinleştirmeden direksiyona geçmeyiniz.
3- Sürüş esnasında mümkünse müzik dinlemeyiniz, şayet dinleyecek olursanız daima temposu ve ritmi değişen melodileri tercih ediniz.
4- Yola çıkmadan önce ağır yemek yemeyiniz, az da olsa asla alkol almayınız.
5- Asla uykulu araç kullanmayınız. Şayet gece de yol gitmeniz gerekiyorsa bir dinlenme tesisinde uykunuzu alıp sonra yola devam ediniz
6- En az iki saatte bir çay-kahve ve muhtaçlık molası veriniz.
7- Ortada bir camı indirerek içeriye pak hava girmesini sağlayınız.
8- Aynalardan daima etrafınızı denetim etme alışkanlığı edininiz.
9- Sürüş esnasında bol bol su içiniz ya da sakız çiğneyiniz.
10- Seyir esnasında vücudunuzun ağırlaştığını, hareketlerinizin yavaşladığını, göz kapaklarınıza bir yük bindiğini hissederseniz yol hipnozuna yahut uykuya dalmak üzeriyseniz demektir ki; ikisi de kaza ve hayati tehlike demektir. Ivedi ile bir yere gitmeniz gerekse bile aracınızı uygun bir yere çekip uyuyunuz.
11- Bakışınızı tıpkı noktaya sabitlemeyin, yol etrafındaki ögeleri gözlemleyin.
12- Günlük hayatta uyuduğunuz saatlerde uzun sürüşlerden kaçının, biyolojik saatiniz size rehavete sokup yol hipnozunu tetikleyebilir.
13- Vücudunuzda bir ağırlaşma hissettiğinizde, klimayı açarak araç içi ısıyı düşürünüz, soğuk hava sizi süreksiz de olsa daha dinç ve dinamik kılacaktır.”
