Global ısınma sebebiyle son yıllarda sıklıkla dile getirilen ‘daha az çalışıp Dünya’yı kurtarma’ görüşü pandemi ile tekrar gündeme geldi.
Yurtdışında kimi şirketler ve velev ülkeler haftada 4 gün çalışmayı gündemlerine aldılar. Son olarak Yeni Zelanda Başbakanı Jacinda Ardern, haftanın 4 günü çalışıp, 3 günü tatil yapmanın mümkün olacağı bir çalışma planı sundu ve patronları bu mevzuda teşvik edeceklerini söyledi.
Daha önce Microsoft, Japonya’da çalışanlarına 4 gün mesai, 3 gün tatil hakkı tanımış ve çalışanların verimliliklerinin yüzde 40 arttığını görmüştü.
Geçtiğimiz yıl da İngiliz Emekçi Partisi dört gün çalışma tasarısı sunmuştu.
Daha az çalışıp, dünyayı kurtarma görüşünü savunanlar ikiye ayrılıyor. 1. kümede mahal alan ‘yeşil büyüme’ (green growther) taraftarları daha az çalışıp, tıpkı maaşı alalım derken, 2. kümede konum alan ‘planlı ekonomik küçülme’ (degrowther) taraftarları ise fakat fiyatlar, çalışma saatleri ve ekonomimiz küçülürse, 2050’deki sıfır karbon gayesine ulaşabileceğimizi savunuyorlar. Yani onlara nazaran tüketimi azaltmanın tek yolu 4 gün çalışıp 4 günlük maaş almak. Ekonomik küçülme taraftarları, çalışma saatlerinden dolayı parti tüketimi artarsa, seyahat ve eşya tüketimi daha çok artacağından gelirde de bir azalmaya gidilmesi gerektiğini savunuyor.
Pandemi ve iklim değişikliği ekseninde çalışma hayatının nasıl bir değişimden geçeceğini İş Dünyası ve Sürdürülebilir Kalkınma Derneği (SKT Türkiye) Yönetim Şurası Başkanı Ebru Dildar Edin’e sorduk.
Pandemi bize çalışma hayatı açısından ne öğretti?
Bu süreçte hem tabiatımız kendini yeniledi hem de bizler insanlık olarak mevcut koşullara adapte olurken yeni deneyimleri gözlemledik. Örneğin, salgının Türkiye’de yayılmaya başladığı ilk günden itibaren birçok şirket konuttan çalışma opsiyonunu uygulamak zorunda kaldı. Yani, firmalar da yeni sıradana bir şekilde adapte oldu.
Bundan sonra çalışma hayatı nasıl olacak?
Şirketler, pandemiden sonra süreçte kârlılığı nasıl sağlarız sorusunun üzerine ağırlaşıyor. Sürecin sebep olduğu ekonomik zararların tesirini minimize etmeye çalışacak hamlelerin planlarını yapmaya başladılar… Bu çalışmalar sırasında oluşan en büyük farkındalık ise bilhassa dijitalleşme konusunda oldu. Sürecin getirdiği başka etkilere bakacak olursak da bilhassa; (1) tedarik zincirlerinin yerelleşmesi, (2) işlerin aksatılmadan yürümesini sağlayacak konuttan çalışma koşullarının iyileştirilmesi ve (3) gelmesi olası olan dalgalara karşı yani potansiyel şoklara karşı hazırlıklı olunması şirketlerin gündem unsurlarını oluşturuyor.
YEŞİL TAHVİL 828 MİLYAR DOLAR
Pandemide iklim değişikliğinin rolü nedir?
Bugün ekonomik ve toplumsal ömrü neredeyse durma noktasına getiren bu pandemi sürecinde iklim buhranının de büyük rolü var. Sadece ormansızlaştırma faaliyetleri bile salgın marazların ortaya çıkma riskinin yüzde 31’ini oluşturuyor. Bu türlü bir ortamda, şirketlerin çalışma modellerinde sadece ekonomik parametreleri değil, çevresel ve toplumsal riskleri de göz önünde bulunduran hizmet anlayışına sahip olması gerekiyor. Elbette bunun yapılış formu kesimden kola farklılık gösterebilir. Örneğin finans kolunda COVID Bond üzere yeni toplumsal ve sürdürülebilir tahvil örneklerine rastlıyoruz. Pandeminin birçok ülkede önemli ölçüde seyrettiği mayıs ayında, yeşil, sürdürülebilir ve toplumsal tahvil piyasasının pahası, global çapta 828 milyar ABD dolarına ulaştı. Toplumsal ve sürdürülebilir tahvil ihracatı hacimleri geçen yılın tıpkı dönemine nazaran yüzde 46 artış göstermeyi başardı.
Bu da bizlere gösteriyor ki gelecek dönemde, finans kolunda sırf finansal kârlılığı değil, gezegenin ve topluluğun farkında olan eser ve hizmetlerle karşılaşacağız… Bunun yanında, üretim meydanında canlı olan dalların de tedarik zincirlerini kurgularken çok daha yenilikçi davranması gerekiyor.
PANDEMİDE BİLE KARBON EMİSYONU YÜZDE 8 DÜŞTÜ
Haftada 4 gün çalışma pandemi ile yine gündem oldu. Siz bu mevzuda ne düşünüyorsunuz?
Birçok kompetan, fikir önderi, velev toplumsal bilimci bu buhranın sonrasında insanlığın eski sistemine geri dönemeyeceği konusunda hem fikir. Kurulacak yeni sistemin ise nasıl olacağı işte bu noktada çok büyük önem kazanıyor.
Örneğin, salgın nedeniyle kişilerin meskende kalması, trafik yoğunluğunun azalması ve ofis işlerinin meskene alınması sonucu yakıt tüketimi yüzde 70 orantısında azaldı. Bu durum havadaki karbondi-oksit ölçüsünü aşağı çektiği için İstanbul’da hava kirliliği yüzde 36, Ankara’da yüzde 45 orantısında azaldı.
Biz SKD Türkiye olarak çok uzun yıllardır iş yapış biçimlerinin değişmesi gerektiğini savunuyoruz. Daha az otomobil daha az trafik hayatın yeni dinamiği olabilir. Buralara harcanan kaynaklar sürdürülebilirlik prensiplerine tutarlı yeni üretim tesislerine, bu buhranın bize gösterdiği şekilde tarıma yönlendirilebilir.
Çatı örgütümüz Dünya Sürdürülebilir Kalkınma İş Kurulu (WBCSD) Başkanı ve CEO’su Peter Bakker, çok çarpıcı bir noktaya dikkat çekiyor. Bakker, “Küresel ısınmayı 1.5 raddede sonlandırmak için 2030’a kadar karbon emisyonlarını her yıl yüzde 7 düşürmeliyiz. Dünyanın yarısının konutta kaldığı pandemi sayesinde ise yalnızca yüzde 8 düşürebildiğimizi dikkate alınca bu gayenin ne kadar sıkıntı olduğunu anlıyoruz” diyor.
YEŞİL MUTABAKAT TÜRKİYE İÇİN AVANTAJ
Pandemi sonrası eski tertibe dönülürse ne olur?
Şayet toparlanma döneminde eski ekonomi modeline geri dönme kusuruna düşersek, aksiyon alma açısından en azından 2-3 yıl kaybetmiş olacağız. Şu anda sıcaklık artışını 1,5 aşamanın altında tutmak için yalnızca 10 yılımız var ve her geçen gün bu zaman daralıyor. Hepimizin A’dan Z’ye iş modellerini gözden geçirdiği bir dönemdeyiz, yeni modeli bu gelişmelere nazaran kurabilmek açısından ben çok büyük bir fırsat olduğunu düşünüyorum. Buradaki en büyük risk tahminen de bu fırsatları kaçırmak olacak.
Bir yandan da işin global ekonomi boyutu var. Ekonomik darbe almış bir Avrupa Birliği kendi ekonomisi yeşil önlemler konusunda elini taşın altına sokmuşken olağan ki bundan bu türlü gereğince adım atmayan ülkelerle işbirliğini gözden geçirecek. Avrupa Birliği Yeşil Mutabakatı çerçevesinde AB ülkeleri arasında daha yakın tedarik noktalarını tercih etmeye yönelik bir eğilim olacak. Memleketimiz gerek coğrafi gerekse yapısal özellikleri göz önüne alınınca bu mutabakat sayesinde epey avantajlı bir konuma geliyor. Türkiye’de faaliyet gösteren kesimler fırsatları hakikat değerlendirebilirse, risk olarak saydığımız birçok durumu fırsata dönüştürebiliriz.
